Yeşil,pembe,kırmızı ve sarı renklerle adeta gökyüzünde görsel şölen yaratan kutup ışıkları sadece belirli bölgelerde ve zamanlarda ortaya çıkıyor.Peki nasıl oluşuyorlar?
Kutup ışıkları, dünyanın manyetik alanı ile Güneş’ten gelen yüklü parçacıkların etkileşimi sonucu ortaya çıkar. Dünya’nın manyetik alanı, manyetosfer olarak adlandırılır. Manyetosfer, dünya etrafında geniş bir alana yayılır ve atmosferi, uzayda dolaşan yüklü parçacıkları manyetik alanla saptar ve yönlendirir. Güneş rüzgarındaki yüklü parçacıklar, manyetosfer ile etkileşime girdiğinde manyetik alan çizgilerini takip eder. Bu parçacıklar, manyetosferin kutup bölgelerine yönlendirilir. Yüklü parçacıklar, atmosferle etkileşime girdiklerinde, atmosferdeki gazları uyarır. Bu uyarılma sonucunda atmosferdeki gazlar, ışık yayarak renkli ışıklar ortaya çıkar. Bu ışıkların renkleri genellikle oksijen ve azot gazları ile etkileşim sonucu oluşan karakteristik renklerdir. Manyetik kutup bölgelerindeki atmosfer, diğer bölgelere göre daha yoğundur. Bu nedenle, manyetosferle etkileşime giren yüklü parçacıklar, atmosferde daha fazla ışık üretir ve bu durum kutup bölgelerindeki gökyüzünde parlak renkli ışıkların ortaya çıkmasına neden olur.Kutup ışıkları ikiye ayrılmaktadır.Kuzey ışıkları diğer adıyla aurora borealis,kuzey enlemlerde görülendir.Bir diğeri Güney kutup ışıkları da(aurora australis) aynı özelliklerden oluşmaktadır ancak sadece Antarktika’da, Güney Amerika’da ve Avustralya’da daha yüksek enlemlerden görülebilir. Sonuç olarak, kutup ışıkları, Güneş’ten gelen yüklü parçacıkların manyetosfer ile etkileşimi ve atmosferle etkileşim sonucu ortaya çıkan ışık yansımalarıdır. Kutup ışıkları,özellikle kutup bölgelerinde gözlemlenebilir ve muazzam bir doğal görsel şölen sunar.
Aurora sözcüğü Romanın Şafak Tanrıçasının adından geliyor. Boreas’da Yunancada kuzey rüzgârına verilen isimdir. Kri halkı kutup ışıkları olayına Ruhların Dansı adını vermişler.Orta Çağ Avrupasında,auroraların Tanrı olduğuna inanılmaktaymış.
HANGI RENKLERDE AURORALAR OLUŞUYOR?
Güneş’ten gelen parçacıkların oksijen molekülleriyle çarpışması sonucu sarı veya yeşil ışık üretildiğinde; Mavi ve kırmızı ışık nitrojen molekülleri tarafından üretilir. soluk sarımsı yeşil, auroranın en yaygın rengidir ve Dünya’nın yaklaşık 60 mil yukarısında bulunan oksijen molekülleri tarafından üretilir. Nadir kırmızı auroralar, yüzeyin 320 kilometre üzerindeki oksijen molekülleri tarafından oluşuyor. Azot molekülleri mavi veya sarı-kırmızı auroralar üretir.
OLUŞMA ZAMANLARI VE GÖRÜLDÜĞÜ YERLER
Genellikle kutuplarda oluşan auroralar, bazen güçlü bir manyetik bir fırtına aurorasal ovali genişlettiği zaman nadir de olsa daha ılıman iklimlerde de görülmektedir.Buna örnek olarak Türkiye’de 2023 yılında kırmızı halinde gözlemlenişi verilebilir. Auroral oval denilen bu halkalar uzaydan da görünebilir. Kuzey ışıklarını gözlemlemek için önerilen yerlerin başında; Alaska, Kanada,Finlandiya ve Norveç gibi İskandinav ülkeleri geliyor. Güney ışıklarını gözlemlemek için ise; Avustralya ve Yeni Zellanda önerilmektedir.
Referanslar:
https://tr.wikipedia.org/wiki/Kutup_%C4%B1%C5%9F%C4%B1klar%C4%B1#
https://blog.turkishairlines.com/tr/kuzey-isiklari-nerede-en-iyi-gorunur/#
https://evrimagaci.org/aurora-kutup-isiklari-nedir-ve-nasil-olusur-8081
https://tr.wikipedia.org/wiki/Kutup_%C4%B1%C5%9F%C4%B1klar%C4%B1
